
Type werk
In de startnotitie Ervaringsdeskundigen in het sociale domein van Movisie onderscheiden de auteurs vijf typen rollen waarin ervaringsdeskundigen actief zijn. Hieronder zijn deze uitgewerkt voor de verschillende soorten werk.
Beleid en belangenbehartiging
Beleidsbeïnvloeder
Op diverse plaatsen in het sociaal domein betrekt men ervaringsdeskundigen en/of mensen met ervaringskennis bij beleidsvoorbereiding, -uitvoering en/of -evaluatie. De beïnvloeding van beleid kan zowel gaan om beleid van de overheid, als van instellingen. Professionals en bestuurders kunnen ervaringskennis inzetten om (beleid over) hulp en ondersteuning te bieden die beter aansluit bij de behoeften en noden van mensen met een beperking of aandoening. Dit kan ook te maken hebben met toegankelijkheid en bereikbaarheid van voorzieningen en overheid.
Voorlichting en scholing/training
Deskundigheidsbevorderaar
In het onderwijs, beleid en sociale wijkteams zijn ervaringsdeskundigen in deze rol te vinden. In met name het beroepsonderwijs komen er steeds meer ervaringsdeskundigen die een onderdeel van het lesprogramma invullen, als co-docent. Omdat hun verhalen iets wezenlijks toevoegen aan de kennis die de docent uit theorie en geobjectiveerde kennis over kan brengen. Dit geldt ook voor zittende professionals. Als ervaringsdeskundigen aan een hulpverlenersteam worden toegevoegd, is dat deels om de collega’s te informeren, maar ook om hen feedback te geven op hun handelen. Of wijkteams vragen scholing aan een ervaringsdeskundige, al dan niet in combinatie met een hulpverlener. Tot slot bieden ervaringsdeskundigen deskundigheidsbevordering aan beleidsmedewerkers.
Onderzoek en innovator
Onderzoeker
Ervaringsdeskundigen zijn soms betrokken bij onderzoek in het sociaal domein. Dat kan al bij het opstellen van de onderzoeksagenda. De inbreng van ervaringsdeskundigen heeft dan als doel ervoor te zorgen dat de beoogde onderzoeken gaan over vragen die daadwerkelijk relevant zijn voor mensen in kwetsbare posities. Ook bij de uitvoering van het onderzoek kunnen ervaringsdeskundigen een rol spelen: adviserend of als mede-onderzoeker. Dit kan een principiële keuze zijn voor betrokkenheid van de doelgroep (niet over maar met hen), maar ook een manier om betere onderzoeksresultaten te krijgen. Dit laatste kan het geval zijn wanneer onderzoekers met ervaringskennis beter in staat zijn de betreffende doelgroep te bereiken en/of te bevragen.
Initiator van vernieuwing
Naast de bovengenoemde formele rollen, nemen sommige ervaringsdeskundigen de rol van innovator op zich. Zij signaleren tekorten in het aanbod van de bestaande hulpverlening en ontwikkelen alternatieven. Vanuit eigenschappen als vindingrijkheid, ondernemerschap en doorzettingsvermogen zetten ervaringsdeskundigen nieuwe initiatieven op die nauw aansluiten bij de ervaring van de leefwereld, of dragen zij bij aan ontwikkeling van nieuw of aanpassing van bestaand beleid.
Zorg en begeleiding
Ondersteuner, begeleider, maatje of coach
De rol die het verst is ontwikkeld, vooral in de ggz, is die van ondersteuner, begeleider, maatje of coach. Het idee is dat de ervaringsdeskundige in deze rol een meerwaarde heeft, omdat hij/zij kan aanvoelen hoe de innerlijke leefwereld van mensen met soortgelijke ervaringen eruit ziet, en vanuit daar naast mensen kan staan. De ervaringsdeskundige kan daardoor andere vragen stellen, en op een overtuigende manier het omgaan met stigma, schaamte, incompetentie, onmacht en ongemak begrijpen. Vanuit deze kennis en positie kan de ervaringsdeskundige hulp en ondersteuning bieden. Bovendien kan de ervaringsdeskundige een hoopgevend perspectief inbrengen: in het contact met de ervaringsdeskundige kan bij de cliënt niet alleen bewustzijn van het anders zijn groeien, maar ook hoop en perspectief. De cliënt kan namelijk bij mensen met vergelijkbare problematiek zien dat een ervaringsdeskundige ondanks deze problematiek toch weer functioneert. Dat geeft henzelf ook de hoop dat er voor hen een weg naar herstel of empowerment mogelijk is. De ervaringsdeskundige vervult hiermee een voorbeeldfunctie (rolmodel).

Indeling taken, rollen en functies
Met dit schema wordt het werk van ervaringsdeskundigen ingedeeld naar rol/functie en benodigde soort ervaringsdeskundigheid.
De indeling is gebaseerd op de startnotitie Ervaringsdeskundigen in het sociale domein Movisie (2018). Daarin staan vijf typen rollen waarin ervaringsdeskundigen actief zijn: beleidsbeïnvloeder, deskundigheidsbevorderaar, onderzoeker, initiator van vernieuwing & ondersteuner, begeleider, maatje of coach/
Persoonlijke ervaringsdeskundigheid | Doorleefde ervaringsdeskundigheid | Collectieve ervaringsdeskundigheid | Inzet ervaringsdeskundigheid in een specifieke functie | |
---|---|---|---|---|
Beleid & belangenbehartiging | ||||
Belangenbehartiging | Mondig burger, komt op voor eigen belangen | · Activist / voorlichter· Belangenbehartiger | · Organisator campagnes en acties | · Beleidsmedewerker |
Inspraak | · Lid lokale cliëntenraad | · Lid centrale cliëntenraad· Vertegenwoordigend lid inspraakorgaan: WMO-raad, Sociale raad, WSW-raad, UWV-raad, … | · Lobbyist· Adviseur vanuit ED-perspectief | · Ondersteuner cliëntenraad· Gemeenteraadslid |
Beleidsontwikkeling | Meewerken aan panelgesprekken en interviews | Prioritering beleidsvoornemens | · Meelezer beleidsstukken· Adviseur vanuit cliëntenperspectief· Medewerker coproductie | · Beleidsmedewerker |
Beleidsevaluatie | Meewerken aan tevredenheids onderzoeken, Feedback geven, Klachten indienen | Schouwen toegankelijkheid | · Lid klachtencommissie Inspreken gemeenteraad | · Klachtenfunctionaris |
Inclusie | Klacht indienen bij gemeenteVragenlijst invullen | Lid lokaal platform Ambassadeur Coalitie voor inclusie | · Adviseur toegankelijkheid· lobbyist | · Beleidsmedewerker |
Zorginkoop (bij verzekeraars) | · Meewerken aan tevredenheids onderzoeken, panelgesprekken en interviews · Indiener klacht | Via cliëntenraad of patiëntenorganisatie:· Adviseren inkopers · Adviseren klantenadviseurs · Initiëren onderzoek | · Deelname klantenpanel Via cliëntenraad of patiëntenorganisatie:· Coproductie bij innovatie | · Zorginkoper· Beleidsmedewerker |
Voorlichting & Deskundigheidsbevordering | ||||
Onderwijs | Spreekbeurt in klas eigen kind | Voorlichter op basisschool en middelbare school | Spreker / Gastdocent Hoger Onderwijs | DocentSupervisorBegeleider |
Voorlichting | Ambassadeur | Voorlichter over eigen aandoening | Voorlichter over / vanuit eigen organisatie en ED-perspectief | |
Cultuur | Blogger, Zanger, Schilder, … | Blogger, Zanger, Acteur, Cabaretier, Schilder, … | Zanger, Acteur, Cabaretier, Schilder, … | Professioneel kunstenaar |
Congressen | Organisator | DagvoorzitterKeynote speaker | ||
Training | Als deelnemer koppeling met praktijk maken | Co-trainer | Co-trainerOrganiseren trainingsaanbod | TrainerOntwikkelaar trainingen |
Onderzoek en innovatie | ||||
Indeling van de treden van de participatieladder van ZonMW | Behoeften/ervaringen inventariseren: ervaringsdeskundige als bron van informatie | Ideeën generen: ervaringsdeskundige denkt mee, mening telt bij bepalen van onderzoeksagenda, onderzoeksvraag en opzet | Toetsen/beoordelen: samen met andere partijen heeft ervaringsdeskundige bindende rol van beoordelaar Advisering: ervaringsdeskundige geeft advies, maar neemt geen beslissingen | Co-productie: meest verregaande vorm, ervaringsdeskundige treedt op als gelijkwaardige onderzoekspartner. |
Onderzoek | Geënquêteerde Deelnemer focusgroep | Lid denktank | BeoordelaarProjectgroepslid | OnderzoekerBeoordelaar onderzoeksagenda |
Innovatie | Lid projectgroep | Kwartiermaker | Projectleider | |
Co-creatie | Ideeën aandragenHelpende hand in uitvoering | Ideeën beoordelen | Lobbyen voor ED-ideeën | Projectleider |
Zorg en Welzijn | Persoonlijke ervaringsdeskundigheid | Doorleefde ervaringsdeskundigheid | Collectieve ervaringsdeskundigheid | Inzet ervaringsdeskundigheid in een specifieke functie |
Individueel advies | Koffie drinken met bekenden | Vrijwillig ErvaringswerkerGastheer/-vrouw | Professioneel ervaringswerkerBegeleider | Zorgprofessional met ED |
Groepsgewijs contact | Deelnemer lotgenotengroep | Gespreksbegeleider lotgenotengroep | Regio coördinator | |
Social Media | Actief deelnemer in groep | Beheerder Social Media groep | Deskundige’ in groep | |
Arbeid | Ambassadeur Openheid op het werk | Maatje op het werk | Coach | JobcoachRe-integratie-deskundige |