Ervaringsdeskundige is een containerbegrip. Wát iemand bedoeld als het gaat over ‘ervaringsdeskundigen’ varieert per situatie, en per persoon.
- Een ervaringsdeskundige is iemand iets zelf heeft meegemaakt.
- Een ervaringsdeskundige is iemand die jou begrijpt omdat hij of zij hetzelfde heeft meegemaakt en heeft geleerd dit deskundig in te zetten.
- Een ervaringsdeskundige is een adviseur of belangenbehartiger met praktijkkennis
- Ervaringsdeskundige is de naam van een beroep.
- Een ervaringsdeskundige is iemand die de opleiding tot ervaringsdeskundige heeft afgerond.
Gewoon Nederlands
We kennen allemaal het gevoel dat je het makkelijkste contact hebt met mensen die op je lijken.
Als ouder praat je makkelijker over je kinderen met andere ouders, als topsporter hoef je minder uit te leggen bij andere topsporters. Ervaringsdeskundigen onder elkaar.
Het gebruikelijke woord ervaringsdeskundige is altijd gekoppeld aan datgene waar je ervaringsdeskundig in bent. Dat kan van alles zijn, niet alleen ervaringen met ziekte of beperking. Het gaat om de dingen die je alleen kan weten doordat je er ervaring mee hebt. De dingen die je pas begrijpt als je het hebt meegemaakt. In de media worden mensen die over hun ervaringen vertellen daarom vaak als ervaringsdeskundige aangekondigd.
Woordenboeken volgen de spreektaal. Bijvoorbeeld:
Van Dale:
“Iemand die geldt als expert op een bepaald terrein door wat hij heeft meegemaakt.”
Online woordenboek en Wikipedia:
“Iemand die door ervaring deskundig is geworden op een bepaald terrein, die iets weet doordat hij het heeft meegemaakt.”
Thesaurus zorg en welzijn (2013)
Ervaringsdeskundigen: mensen die door eigen ondervinding veel kennis hebben over een bepaald onderwerp, en daardoor problemen van hulpvragenden herkennen
Vakliteratuur
In de vele onderzoeken naar het werk van ervaringsdeskundigen, zijn andere definities opgenomen. De meeste definities gaan meer uit van de ontwikkeling die mensen doormaken als ze hun ervaringsdeskundigheid inzetten.
Voorbeelden van definities in onderzoeksrapporten
Verweij-Jonker Instituut, Inzetten ervaringsdeskundigheid van mensen met een chronische ziekte of beperking
Drie elementen die de kern van ervaringsdeskundigheid omvatten:
1. Ervaringsdeskundigheid overstijgt de individuele, persoonlijke ervaring.
2. Een ervaringsdeskundige is in staat om te reflecteren op de eigen ervaring en deze te verbinden met ervaringen van anderen.
3. Een ervaringsdeskundige zet de eigen ervaringen in ten behoeve van anderen.
Notitie Movisie, Ervaringsdeskundigen in het sociaal domein
Iemand die op basis van persoonlijke en collectieve ervaringskennis in staat is deze kennis, in welke vorm dan ook, door te geven aan anderen.
Notitie Trimbos Instituut, Ervaringsdeskundige in de wijk
Deskundige op het gebied van ervaring
Andere beschrijvingen uit diverse onderzoeken staan onderaan deze pagina.
Herstelbenadering
In veel onderzoeken wordt de benadering die is ontwikkeld in de GGZ gevolgd. Daarbij zijn ervaringsdeskundigheid en de herstelbenadering met elkaar verbonden.
Beroepscompetentieprofiel
Ervaringsdeskundigheid is het vermogen om op grond van eigen herstelervaring voor anderen ruimte te maken voor herstel.
Didactiekboek Van levenservaring naar ervaringsdeskundigheid
… het vermogen om door middel van reflectie op problemen en daaruit voortvloeiende vernieuwde betekenisgeving, de eigen ervaringskennis aan te wenden ten behoeve van anderen. Ervaringsdeskundigheid betreft daarbij het bevorderen van empowerment, deskundigheid over het leven met een aandoening als ook sensitiviteit, herkenning, erkenning en een kritische blik op kwaliteit van zorg.
Etymologie
Het Genootschap Onze Taal beschrijft de etymologie van het begrip Ervaringsdeskundige:
Ervaringsdeskundigeis nog een vrij nieuw woord; het is waarschijnlijk rond 1980 ontstaan.
Begin jaren tachtig werd het al enkele keren in kranten gebruikt: in 1982 stond in Het Vrije Volk het woord ervaringsdeskundigheid, en in 1983 stond ervaringsdeskundige in het Nederlands Dagblad.
Ruim tien jaar later werd ervaringsdeskundige voor het eerst besproken in een taalboek, namelijk Nieuwlands: de jongste taalaanwinsten van Frank Jansen en Hubert Roza uit 1995, waarin enkele honderden neologismen uit de eerste helft van de jaren negentig op een rij worden gezet. De omschrijving luidt: “persoon wiens autoriteit op een bepaald gebied niet stoelt op beroepsmatig verworven kennis, maar op de eigen ervaring”, oftewel: iemand die ergens door eigen ervaring deskundig in is geworden.
Het woord staat sinds 1999 in de grote Van Dale; ook de meeste andere moderne woordenboeken vermelden het.
Historische bronnen
Het werk van ervaringsdeskundigen bevindt zich in een mooie traditie waarin mensen opkomen voor zichzelf en anderen. De Canon Sociaal Werk beschrijft: Organisator Marlieke de Jonge treedt half jaren negentig aan als eerste betaalde ‘cliëntdeskundige’ in de zorg. Ervaringsdeskundige wil zij niet genoemd worden. ‘Iedereen is ervaringsdeskundig!’
Een aantal voorbeelden uit kranten:
1982
In Het Vrije Volk van 16 september wordt in het artikel “Borstkanker een ziekte die ’t hele gezin aangaat” gesproken over ervaringsdeskundigheid.
1983
In een artikel in het Nederlands Dagblad van 1 november 1983 gebruikte Hans Delhaas de term ervaringsdeskundige in “Maatschappij moet meer handicap-vriendelijk worden”.
1983
Volgens een artikel in de Leeuwarder Courant van 10 januari 1983 werd de term ervaringsdeskundigheid in december 1982 in het Tijdschrift voor de Geneeskunde gebruikt.
1994 Hoogleraar sociale geneeskunde Prof. Dr. Post:
Arts heeft te weinig begrip voor emoties zieke
Opkomst in spreektaal
Trudy Jansen onderzocht de opkomst van het woord ervaringsdeskundige in spreektaal door in artikelen en opiniestukken in kranten te zoeken naar het gebruik van deze term. Alle citaten komen uit dagblad Trouw en het zoeken is begonnen bij 1993.
1993 Psychische stukken smulbroek van zoeker naar waanzin
“Als ervaringsdeskundige van een psychoanalytische behandeling heeft de auteur…”
1993, Limburgers houden hun eigen enquête
“Daarin kan ‘ervaringsdeskundige’ Bert van Wakeren zich volledig vinden. Hij is na een mislukte studie en fabriekswerk in het alternatieve circuit beland.
1994 Iedere uitgedeelde zelfmoordpil bedreigt onze cultuur
“Mijn zus stapte een paar jaar geleden voor de trein. Je voelt je daardoor een soort ‘ervaringsdeskundige’, die tegen wil en dank af en toe moet tegenspreken. “
1994 John Roelofs, behoort met zijn 25 jaar tot één van de eerste adoptiekinderen die in de jaren zeventig vanuit Zuid-Korea naar Nederland kwamen. “Bij onderzoeken over adoptie ligt de nadruk vaak op adoptiekinderen die niet functioneren, of adoptieouders die het niet goed doen. Maar als er een probleem is, is het volgens mij – en volgens wetenschappers ben ik toch een ervaringsdeskundige – een opvoedingsprobleem.”
1995 Veteraan zondebok Indiëganger
Zo’n eerlijker beeld van de jaren tussen 1945 en 1950 kan alleen ontstaan in samenwerking met degenen die er geweest zijn. Zij zijn als ervaringsdeskundige onmisbaar.
1996 Verzoening is geen alabatisme
“Dat zei Ton Honig, studentenpastor in Amsterdam en ‘ervaringsdeskundige’, gisteren tijdens een studiedag voor pastoraal werkenden over seksueel misbruik bij jongens en mannen.
1996 Voor altijd een eenzame vreemdeling
“Zowel in het gesprek met hem als in dat boek blijkt dat Kees Momma niet alleen, zoals dat tegenwoordig wel wordt genoemd, een ‘ervaringsdeskundige’ is, maar ook veel over autisme gelezen heeft. “
1996 uit Brieven van lezers
Maar zoals te doen gebruikelijk zeker weer geen ervaringsdeskundige in de jury. Want zo iemand zou gezien hebben dat zo’n hard bed nooit lekker kan liggen. Jammer! Utrecht Gerda Jacobs
1999 Ahmed Aboutaleb (Niet alle kijkers zijn autochtone Nederlanders, juli 1999) .
Talkshows, actualiteitenrubrieken en reality-programma’s een genuanceerder beeld van de sociale werkelijkheid schetsen dan de harde nieuwsprogramma’s. Anders dan in de nieuwsuitzendingen krijgen allochtonen daar de ruimte over de eigen situatie te vertellen. Vaak komen ze als ervaringsdeskundige aan het woord.
2000, Speciaal:
in Ambonstad woonachtig en als zodanig ervaringsdeskundige op het gebied van Ambonese zaken (23.27 uur, Nederland 3).”
2000, Speciaal:
Plaatselijke gemeenten en parochies kunnen ook een ervaringsdeskundige, iemand die getransplanteerd is, uitnodigen te komen vertellen over orgaandonatie.
2007, La Nuit,
Erkan Yildiz was een getergde man die niet op zijn mondje was gevallen en daarom een gewilde ervaringsdeskundige werd bij de media.”
2008, Lucas, Pijn, geen leven mét, en geen leven zonder.
Als je géén pijn voelt, ben je ziek, heel erg ziek. Toch willen we van pijn af, zegt ervaringsdeskundige Amanda Kluveld.
2010, Hanny Alkema, een verfrissende jonge blik op oud worden:
Zoals een wetenschapster, eenmaal ervaringsdeskundige geworden, haar vroegere wereldberoemde theorie radicaal moest omgooien,
2212, Een cirkel rond de pedofiel
Ik ben ‘ervaringsdeskundige’ na zes jaar misbruik.
2017, Oosterom, Martje staat voor een dichte deur. (Lopez is hier de cliënt: )
“Lopez lacht. “Nee, daar krijg je mij niet aan. Ik ben toch ervaringsdeskundige? Ik weet zelf wat het beste voor me is.”
Werkdefinitie
In project Waardering Ervaringsdeskundige werken we met een zo breed mogelijke definitie.
Een ervaringsdeskundige is iemand die door eigen ervaringen ergens deskundig in is geworden.
Voor (vrijwilligers)werk als ervaringsdeskundige is extra ontwikkeling nodig. Een geschoold ervaringsdeskundige kan persoonlijke ervaringen verbinden aan die van anderen, en deze collectieve ervaringskennis inzetten met de voor het werk benodigde vaardigheden.
De werkdefinitie is breed opgesteld, zodat zoveel mogelijk ervaringsdeskundigen zich er in herkennen. Hij sluit aan bij wat ‘de gemiddelde Nederlander’ denkt dat een ervaringsdeskundige is, en biedt ruimte aan verder ontwikkelde ervaringsdeskundigen. Maar er zijn ook heel andere definities en visies in omloop.
Bij het beschrijven van de waarde van ervaringsdeskundigen vinden wij het belangrijk dat niemand buitengesloten wordt. Iedereen die zichzelf ervaringsdeskundig vindt, ís dat ook. We kunnen niet bepalen wat de waarde van die ervaringsdeskundigheid is, dat is een persoonlijk gegeven. We gaan wél bepalen wat de waarde is als die ervaringsdeskundigheid in een bepaald beroep of functie wordt ingebracht.