We zijn allemaal wel een beetje ervaringsdeskundig. Wel zijn er grote verschillen in de manier waarop iemand ervaringsdeskundig is. En ook van de mate waarin. Ervaringsdeskundigheid ontwikkelt zich in reactie met de wereld om ons heen. Het is een een voortdurend proces, van een complex samenspel dat we kunnen beschrijven op twee assen.
- Links / rechts: Kennis / ervaring
- Boven / onder: Persoonlijke / collectief
Het ervaren en de ervaring zijn niet los te zien van het opdoen van kennis. De wijsheid die we opdoen door onze levenservaring hoort er bij, en ook de kennis van allerlei ziektes die de gemiddelde Nederlander heeft. Soms is kennis of deskundigheid persoonlijk, en gekoppeld aan de eigen situatie. Soms is het collectief, en kleuren ervaringen van anderen mee aan je eigen ervaringsdeskundigheid. Soms hebben we het over kennis, soms over doorleefde ervaring. Iemand die nooit een gokverslaafde is geweest, kan alles leren wat ervaringsdeskundige (ex-)gokkers te vertellen hebben. Maar doorleefde ervaring over gokken zal het niet worden.
Ervaringsdeskundigheid als klavertje 4
Vooraf: Ervaringsdeskundigheid staat in dit klavertje 4 los van de manier waarop het ingezet wordt. Om de kennis en competenties uit dit schema in te zetten in werk of vrijwilligerswerk, heb je daarvoor competenties nodig. Die zijn voor elke functie specifiek, en vormen een aanvulling op dit schema.
Persoonlijke ervaringskennis
Praktische en theoretische kennis over het leven met de eigen aandoening/situatie, de gevolgen in de samenleving en de reacties uit die samenleving.
Mensen die denken dat ze een ziekte hebben, of de diagnose horen, gaan meestal op zoek naar informatie. Internet is een waardevolle bron, de voorlichting van patiëntenverenigingen ook. Je leert ook hoe de regels werken.
Hier ligt een dunne grens met wetenschappelijke literatuur: Sommige ervaringsdeskundigen weten zoveel over een onderwerp, dat ze deskundiger zijn dan andere specialisten.
Doorleefde ervaring
Wijsheid door zelfreflectie en verwerkingsprocessen. Gekoppeld aan jouw levenservaring en manier van kijken naar de wereld. Bij een crisis of chronische veranderingen maken mensen een proces door *herstel, revalidatie, rouw*. Door zelfreflectie leer je jezelf beter kennen, en de gevolgen van de omstandigheden op je leven.
Collectieve ervaringskennis
Theoretische kennis over ervaringen van anderen, uit indirecte bronnen. Iedereen die weleens TV kijkt of ervaringsverhalen in een boek of tijdschrift leest, heeft collectieve ervaringskennis. Door specifiekere informatie te zoeken over ervaringen van anderen met jouw aandoening/situatie kan je dit verder laten groeien. Collectieve kennis wordt ook groter door contact met ervaringsdeskundigen over ervaringen / situaties / aandoeningen die niet resoneren.
Hier ligt een dunne grens met vakkennis. Zorg- en welzijnprofessionals horen dagelijks ervaringen van hun cliënten en verbreden hiermee hun kennis.
Doorleefd begrip
Doorleefd begrip is de collectieve deskundigheid die groeit door met anderen te praten over ervaringen die je raken. Het is divers, en soms moeilijk onder woorden te brengen. Je leert van mensen met vergelijkbare ervaringen, die op een andere manier kijken naar de wereld en naar wat er met hen gebeurt. Mensen die je bewustzijn over je eigen situatie laten groeien. Herkenning. Erkenning. Ze zorgen dat je je eigen beeld van de situatie gaat verkennen, en misschien wel bekennen dat het anders is dan je dacht. Je kan meevoelen, en ook vanuit een meta standpunt naar de situatie kijken.
Doorleefd begrip is de expertise uit resonerend contact en ingevoelde interactie. Soms ontstaat dit contact ook in het contact met mensen met andere ervaringen. Toch zal de ervaringsdeskundigheid door resonantie alleen gelden voor je eigen deel. Het deel van de ander kan je niet koppelen aan eigen ervaring, waardoor het ervaringskennis is. Dezelfde dunne grens geldt voor de deskundigheid van hulpverleners die de ervaringsverhalen van hun cliënten / patiënten écht horen en laten resoneren.